Inicio  |  Fotos   |  Noticias  |  Libro de visitas  |  Foro  |  Correo  |  Como páxina de inicio

   

BANDEIRA

Situación

Historia

Festas

Turismo

Fotos

COMARCA

XENTE E GRUPOS

AXENDA

VARIOS

 

NOTAS HISTORICAS DA VILA DE BANDEIRA.

 

Bandeira é unha pequena vila situada no concello de Silleda, provincia de Pontevedra e no centro de Galicia (España). Á capital do municipio (Silleda) séguelle en importancia o núcleo Bandeira-Manduas (950 habitantes), pola súa estrutura urbana, a súa oferta comercial e de servizos e as súas diversas funcións como centro dun grupo de parroquias de boa economía gandeira e forestal. 

Moitos falan da parroquia de Bandeira, non obstante non é parroquia, aínda que relixiosamente funciona como tal. O nome da parroquia é San Tirso de Manduas (debera dicirse Mándoas); con trece entidades menores ou lugares menores de poboación. Bandeira é o núcleo máis poboado cuns douscentos veciños e todos os demais arredor da parroquia cuns 75 veciños. Adoptouse como patrón local a Santo Antón de Padua, sen esquecer ao patrón principal, San Tirso.

Toda a parroquia está situada nunha suave lomba moi erosionada entre o río Toxa, ao leste e o Cervañiña ao noroeste, de altura media sobre o nivel do mar inferior aos 300 m. Bandeira está situada nun terreo chan arredor dun nó de comunicacións para todas partes e cerca da estación de FF.CC. Trátase dun núcleo que naceu en torno a unha gran feira comercial celebrada o 14 e o 29 de cada mes.

Toda esta terra conserva restos da cultura neolítica e da celta, aínda que foi pronto romanizado, como pode observarse na metalurxia, nos enterramentos e na olaría. Despois da época sueva pertenceu ao antigo condado dezao; pronto foi cristianizada xunto con outras parroquias da comarca.

No ano 1171 construíuse a antiga igrexa parroquial xunto coa de Abades e Dornelas, da que só se conserva a portada principal en Manduas, dous fermosos retablos barrocos e a pía bautismal na casa de Elías de Marrás.

No século XVII a casa Neira de Ferrozos doou fincas á Igrexa e fixéronse presenteros da parroquia ata o Concilio Vaticano II, que os aboliu. O último párroco presentado foi Casimiro Rodríguez Abades, construtor do novo templo parroquial.

A entidade de poboación de Bandeira é relativamente recente. No século XVII tiña uns seis veciños e non se chamaba Bandeira, senón “O Fortín”, con edificacións moi pobres xunto ao cruce actual. O seu nome alude á casa forte, de moi grosos muros e piso alto con pequenas ventás para ser defendido con facilidade. Esta casa forte servía de almacén ou tulla para recoller as rendas en gran da casa da Torre de Cervaña, e  posteriormente pasou ao marquesado de Santa Cruz. Ata o ano 1950 coñecíase polo mesmo como "A Tulla". Moitos veciños de Bandeira aínda a lembran.

Esta casa forte que deu nome ao lugar –O Fortín– ten moito que ver coa feira que alí se celebraba desde a Idade Media. Coñecíase como “Feira da Pomba” e a súa situación, durante séculos, estaba localizada na chamada actualmente Finca de Valladares –Finca da Pomba–, polo seu último posuidor que vive actualmente en Vigo. Esta familia descubriu moitas moedas antigas ao labrar o vello terreo.

Bandeira era un cruce de camiños, e por ela cruzaban o Camiño de Santiago –a ruta da Prata– por un lado e o Camiño de Caldas cara a Lugo por outro. A poboación campesiña dos arredores comezou xa na Idade Media a sentir a necesidade de encontrarse en incipientes feiras onde se facían os intercambios de produtos como gran, froitas, peles, la, ferro para as necesarias ferramentas, e onde se transmitían noticias relixiosas dos señores e as súas loitas e os xograres facían cantaban as súas coplas na lingua galega daqueles días, etc.

A mediados do século XVIII a antiga Feira da Pomba cambiou de nome ao cambiar de situación uns 10 metros máis ao leste, dun lugar pequeno, incómodo e húmido a un mucho máis seco e chan e espazoso, na chamada carballeira do Rei, que era de dominio público, ao lado do Fortín. Estas carballeiras do Rei chamábanse así por un decreto de Carlos II onde ordenaba facer plantacións de carballos de madeira moi adecuada e necesaria para a construción de barcos. Esa casa forte foi tamén unha gran taberna no século XVIII co seu distintivo vermello de despacho de viños, similar a “unha bandeira”.

A feira estaba agora situada arredor da “Casa da Bandeira”, da que falan os libros parroquiais, e de aí recibe a vila de Bandeira o seu apelativo. Aínda que a Enciclopedia Galega ignora este nome, alguén pensou que era un nome estraño, e sen pensalo máis, buscou algo parecido. Así naceu Lavandeira, topónimo abundante en Galicia, pero neste caso sen razón algunha máis que para a confusión castelanizante. Non podemos aceptar, por tanto, o nome que trae a Enciclopedia Galega, que o deriva de Lavandeira.

A feira celébrase os días 14 e 29 de cada mes, e co tempo desde os seus inicios figuraría entre as máis concorridas da Galicia interior Desta feira, á que Bandeira debe fama e desenvolvemento, xa hai constancia no século XVII, e dela fala no XVIII Lucas Labrada –no seu estudo económico do Reino de Galicia– como mercado importante “de ganado vacuno, algún pescado fresco y curado, granos y pan cocido”. Esa importancia veríase potenciada coa construción da estrada de Santiago-Ourense contra 1850, e mantívose ata mediados do presente século, pero apenas conserva xa poder de convocatoria, polos cambios operados na dinámica feiral.

O 4 de maio de 1809 concentráronse aquí os voluntarios de Trasdeza para organizar as partidas contra os franceses,e aquí tamén reuniu as súas forzas «Cachamuiña» antes de dirixirse a Ponteledesma. Estes e outros feitos históricos acentúan o protagonismo desta vila, que hoxe ofrece unha imaxe moderna, con bos servizos comerciais e culturais, ben comunicada e con algunha pequena industria, así como a Banda de Música, o Centro Cultural, instalacións deportivas, un grupo dedicado a recompilar o folclore ou a catalogar o patrimonio cultural –o seu último traballo é un ‘estudo dos muíños’–, un club de petanca de presenza rexional, etc. Hai algúns anos recuperouse a celebración da festa carnavalesca do chamado ‘Alto dos xenerais’, unha antiga festa do Entroido que se perdera no 36; a comisión organizadora dispón dun rico e variado vestiario típico, que os xenerais locen nos seus desfiles, arengas e picantes diálogos. Sabedeiro é así mesmo a Festa da Empanada, convertida en pouco tempo na gran manifestación gastronómica de Trasdeza, cun crecente poder de convocatoria.

Poderíamos escribir unha novela moi movida e dramática coas historias e acontecementos que ao longo de 200 anos teceron a vida desta vila de Bandeira, moi unida sempre á historia da capela de Santo Antón.

¿Como foi a orixe da capela da devoción e do padroado de Santo Antón, se antes aquí non había poboación?.

Segundo os libros parroquiais, antes do século XVIII non había máis templo que a parroquial de Manduas. Ante a gran concorrencia de fieis cando a misa caía en domingo, Cayetano Taboada Ulloa, señor da Casa da Viña e xuíz ordinario da xurisdición de Trasdeza, home relixioso, solteiro e moi devoto a Santo Antón, fundou unha capela semipública no seu honor na Casa da Viña e outra no medio da feira de Bandeira, para facilitarlle a misa aos fieis, e dotouna dalgunhas fincas e algunhas rendas. 

 Erixiuse unha pequena edificación cunha bonita portada de pedra sen campanario, cunha choca grande (campariata) de 18 libras de peso colgada nun ferro curvado, sen sancristía, con piso de terra e sen mobles , e con certa reticencia e oposición ao culto por parte do párroco, xa que quedaba de lado a mesma parroquia de Manduas. 

Para finalizar a construción foille encomendada a xestión ao ancián párroco de Abades Joaquín de Espés. Este queixábase de que as paredes eran tan pobres que parecían “as paredes dun muíño”, xa polo ano 1875.

Non había campá nin sancristía, nin ornamentos nin mobles. Algunha vez viña algún cura, sen contar co párroco, para celebrar misa. Incluso algunha vez se gardaron nela as cabalerías e trastes da feira. Ante tales abusos, interveu o bispo ameazando co seu peche se non se acondicionaba convenientemente.

Arranxouse algo a pesar da Guerra e a Desamortización. Ao final do século o Señor Amigo de Bazar contratou a construción do campanario, Crisostomo Novo regalou as dúas campás e María de Ferrozos construíu a sancristía con ocasión dunha operación cirúrxica na que se empregou por 1ª vez aquí o cloroformo. Esta capela serviu ao culto ata que polos anos 70 foi derrubada e que se construíu a actual capela, o salón parroquial (parte do cal está alugado a un banco) e a casa reitoral con medios moi limitados e certas oposicións.

Esta feira tan concorrida ata hai poucos anos, ante as novas circunstancias sociolóxicas e falta de xentes de empuxe con visión comercial, veu rematar nun comercio anónimo.

A cidadanía de Bandeira é unha sociedade amable e igualitaria en xeral, sen tradicións parroquiais arraigadas por ser unha vila de xente de distintas procedencias. 

A parroquia de San Tirso de Manduas, en cuxa demarcación xurdiu Bandeira, foi identificada polo medievalista Piel como a “Mandolas”, que figura no nomenclátor suevo de mediados do século VI, tras sinalar que o seu nome procede do latín amandola (almendra). Di tamén o historiador xermano-luso que se coñecen tres moedas visigodas do século VII, que foron cuñadas aquí. O que parece indubidable é a antigüidade desta chaira como hábitat, desde o enclave de Campomarzo (¿Campo de Marte?), onde López Ferreiro sitúa un campamento romano, ata o castro de Silva e as mámoas próximas, ou os topónimos de Moa e Medelo. Tamén podería apuntarse o lugar de Bravil como o da ilocalizada estación Brevis da vía romana Caldas-Lugo.

A igrexa parroquial de Manduas foi levantada nos anos trinta, de nova planta –a única na comarca con fachada cara ao nacente–, pero incorporou a porta románica da súa fabrica orixinal e algúns outros elementos. Segundo López Ferreiro, o seu primitivo arco triunfal lembraba os de ferradura, e cando a visitan Campo e Mayer en 1909, describen así o templo: “Es de ábside redondo, con bonitas ventanas, muchos canecillos variados y hermosas puertas, sobre todo la lateral, que ofrece la particularidad de tener la columna de un lado salomónica y otra cilíndrica, con estrías”.

No termo Bandeira-Manduas hai tres cruceiros de especial interese, situados no vello cemiterio, no campo da feira e no lugar de Quintela. Dentro da arquitectura civil, destaca a Casa da Viña, casona con portalón con ameas, na entrada ao patio, escalinata, gran cheminea e capela exenta dedicada a Santo Antón; na súa fachada presenta un grande escudo coas armas dos Gil, Taboada, Luaces e o león coroado dos Valenzuela. Aquí naceu o escritor e político galego Ramón Valenzuela (1914-l980), que sufriu prisión polas súas ideas tras a Guerra Civil; en 1949 marchou a Arxentina, onde colaborou en diversas frontes coa Galicia da emigración e do exilio, ata o seu regreso a España nos anos sesenta. Entre as súas publicacións podemos destacar a peza dramática As bágoas do demo, estreada en 1967 e o libro de relatos O Naranxo, 1976.
 

 

 

 

 

 

 

Vista aerea de Bandeira en 1970
 

 

 

 

Iglesia de San Tirso de Manduas

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Feira de Bandeira en 1920 ca capela antigua no centro da foto
 

 

 

Feira de Bandeira nos anos 70

 

 

 

Comendo o pulpo na feira

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Retablo da antiga iglesia de Bandeira

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Iglesia de San Tirso de Manduas